Ulusal Paralar Kasa Farklarının Muhasebe Kayıt Örnekleri

Hüseyin Yalçın , E.Gelirler Kontrolörü, YMM

Ulusal paralar itibari değerleri ile değerlenir. İtibari değer, paranın üzerinde yazılı olan değerdir. Bu nedenle de, ulusal paralar için dönem sonlarında yeni bir değer tespiti yapılmayacaktır.

Envanter günü itibariyle kasanın sayılarak, fiili durumla kasa hesabının borç kalanının karşılaştırılması gerekir. Bu karşılaştırma sonucunda, birbirine denk bir durumla karşılaşılırsa problem yok demektir. Kural olarak da bu denklik var olmalıdır.

Kasanın fiili sayımı sonucu tespit edilen tutar kasa hesabının borç kalanından daha az ise, kasada eksik var demektir. Aksi söz konusu ise, yani fiili sayım sonucu tespit edilen tutar kasa hesabının borç kalanından fazla ise, kasada fazla var demektir.

Fiili sayım sonucu tespit edilen tutar ile kasa hesabının borç kalanı arasında fark tespit edildiğinde; bu farkın nedeni bulunana kadar, “197-Sayım ve Tesellüm Noksanları” ve “397-Sayım ve Tesellüm Fazlaları” hesapları aracılığı ile kasa hesabının borç kalanı, fiili sayım sonucu bulunan kasa bakiyesi ile eşitlenmelidir.

Bu farkların nedeni envanter süresince araştırılarak bulunmaya çalışı­lır.

Kasa eksikliğine veya kasa fazlalığına neden olan durumlara örnek olarak aşağıdaki hususlar gösterilebilir.

·        Borç ve gider ödemelerinde, kaydedilen ödeme tutarından daha fazla ya da daha az bir ödeme yapılmış olabilir.

·        Hırsızlık yapılmış olabilir.

·        Alacak tahsilatlarında, tahsil edilen tutardan daha fazla ya da daha az bir tutarlı tahsilat kaydı yapılmış olabilir.

Kasa Farklarının Nedeni Bulunmuşsa

“197-Sayım ve Tesellüm Noksanları” ve “397-Sayım Ve Tesellüm Fazlaları” hesapları geçici bir hesaplardır. Bu hesaplar bilançoya taşınmayacaktır. Araştırmalar sonucunda, fazlalığın ya da eksikliğin nedeni bulunursa, muhasebe kaydı bu ne­dene göre düzeltilecektir.

Örnek 1

Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 1.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 1.100,00 TL dir.

Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:

 

Borç

Alacak

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

100,00

 

100-Kasa

 

100,00

 

100,00

100,00

Yapılan araştırmalar sonucunda, işletmenin mal ve hizmet satın aldığı satıcı (A) ya 600,00 TL ödeme yaptığı, ancak bu ödemenin kayıtlara 500,00 TL olarak yazıldığı tespit edilmiştir.

Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:

 

Borç

Alacak

320 - Satıcılar

100,00

 

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

 

100,00

 

100,00

100,00

Örnek 2

Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 1.500,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 2.000,00 TL’dir.

Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:

 

Borç

Alacak

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

500,00

 

100-Kasa

 

500,00

 

500,00

500,00

Envanter süresinde yapılan araştırmada, kasa eksikliğinin hırsızlıktan kaynaklandığı, bu durumu ve ıspat edici belgelerle tespit edilmiştir.

Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:

 

Borç

Alacak

689-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar

500,00

 

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

 

500,00

 

500,00

500,00

Kasa noksanlıkları vergi uygulamasında gider olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle de, yıllık kazançlar için verilecek gelir ya da kurumlar vergisi beyannamesinde, “689-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” hesabına yazılan

tutar, “Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler “ olarak ticari kazanca eklenmeli ve vergi matrahına dahil edilmelidir.

Örnek 3

Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 900,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 700,00 TL dir.

Kasa fazlası tespit edilince aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:

 

Borç

Alacak

100-Kasa

200,00

 

397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları

 

200,00

 

200,00

200,00

Yapılan araştırmalar sonucunda işletmenin mal ve hizmet sattığı müşteri (D) den 500,00 TL tahsilat yapıldığı, ancak bu tahsilatın kayıtlara 300,00 TL olarak yazıldığı tespit edilmiştir.

Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:

 

Borç

Alacak

397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları

200,00

 

120- Alıcılar

 

200,00

 

200,00

200,00

Kasa Farklarının Nedeni Bulunamamışsa

Maliye Bakanlığı’nın yerleşik uygulamalarında, nedeni belli olmayan kasa eksiklikleri, gider ya da kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle, nedeni belli olmayan kasa eksikleri için gider kaydı yapmak mümkün değildir.

Envanter süresince kasa eksikliğinin nedeni bulunamazsa, işletmede kasadan sorumlu personel varsa, kasa eksikliği bu personelden tahsil edileceğinden, kasa eksikliği tespit edildiğinde yapılan muhasebe kaydı bu duruma göre düzeltilecektir.

Kasadan sorumlu personel yoksa Maliye Bakanlığı uygulamalarında, kasa eksiklikleri, ortaklar tarafından işletmeden çekilen değerler olarak dikkate alınmaktadır. Bu durumda kasa eksikliği, hesaplanacak adat faizi ile birlikte, ortaklardan alacaklar olarak dikkate alınmalıdır.

Nedeni belli olmayan kasa fazlaları ise, Maliye Bakanlığı’nın yerleşik uygulamalarında, faturasız satışlardan elde edilen hasılat olarak dikkate alınmaktadır. Yapılan vergi incelemelerinde, nedeni açıklanamayan kasa fazlaları için KDV hesaplanmakta ve kasa fazlası gelir ya da kurumlar vergisi beyannamesine hasılat olarak eklenmektedir.

Örnek 1

Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 2.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 2.300,00 TL’dir.

Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:

 

Borç

Alacak

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

300,00

 

100-Kasa

 

300,00

 

300,00

300,00

Envanter süresince yapılan araştırmalarda kasadaki eksikliğin nedeni bulunamamıştır. Kasa eksiği kasadan sorumlu personelden tahsil edilecektir.

Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir: 

 

Borç

Alacak

135-Personelden Alacaklar

300,00

 

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

 

300,00

 

300,00

300,00

 

Örnek 2

Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 3.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 5.300,00 TL’dir.

Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:

 

Borç

Alacak

197- Sayım ve Tesellüm Noksanları

2.300,00

 

100-Kasa

 

2.300,00